Elwira Sztetner Porozmawiajmy o wykluczeniu – wystawa towarzysząca IV Biennale Tkaniny Artystycznej w Poznaniu
Galeria Jak, ul. Św. Marcin 37
Kuratorka: Katarzyna Śmiałowicz
Wystawa trwa od 29.09 do 25.10.2023
Wernisaż: sobota 29.09.2023 godz. 19.00
Znikasz. Znikasz z pola widzenia, odpadasz. Lub dosłownie – przestajesz istnieć.
Wykluczenie to też znikanie. Spychanie poza granice widzialności. Pewna forma nieistnienia.
Przemoc wobec wykluczonych staje się niewidzialna, nawet wtedy, gdy odbywa się w świetle dnia, tuż przed naszymi oczami. Nie potrafimy rozpoznać krzywdy, której doświadczają najgłębiej wykluczeni.
Gdy mówimy o wykluczeniu, rzadko mamy na myśli zwierzęta. A przecież to one doznają go najdotkliwiej. Dzięki niewidzialności zwierzęcych ofiar nie dostrzegamy, że to one stanowią najbardziej wyzyskiwaną grupę w stworzonej przez nas strukturze społeczno-ekonomicznej. Przywrócenie widzialności jest niezbędnym krokiem w kierunku budowania bardziej sprawiedliwych relacji społecznych. Takich, które będą oparte na wspólnocie i sprawiedliwości międzygatunkowej.
Punktem wyjścia do realizacji wystawy jest tworzona przeze mnie od kilku lat kolekcja zabawek odzwierciedlających normy społeczne związane z przemocą wobec zwierząt, a ściślej mówiąc przemocą, która w tych normach się mieści. Władza, na jakiej opiera się większość naszych relacji międzygatunkowych postrzegana jest jako oczywiste prawo albo wręcz stan naturalny.
Wprawdzie dziś coraz częściej słyszymy głosy podważające tę do niedawna niekwestionowaną normę, jednak stare przyzwyczajenia, tradycyjne wartości, a przede wszystkim nasze osobiste i gatunkowe interesy podtrzymują praktyki krzywdzenia i wykorzystywania zwierząt. Dowody szowinizmu gatunkowego możemy znaleźć niemal we wszystkich dziedzinach naszego życia. Nawet świat dziecięcej zabawy nie jest od nich wolny. Przekonałam się o tym, tworząc moją kolekcję, wzbogacając ją o kolejne eksponaty i odkrywając powszechnie niewidzialne, nierozpoznawane jako przemoc praktyki odzwierciedlone w projektach zabawek. Do dziś zgromadziłam kilkadziesiąt zestawów zabawek przedstawiających zwierzęta wykorzystywane do pracy i rozrywki, zamknięte w klatkach, występujące w cyrku, uczestniczące w ludzkich konfliktach, eksploatowane dla uzyskania różnych produktów.
Za ich pomocą aranżuję i dokumentuję w formie fotografii sceny ukazujące to, jak traktujemy zwierzęta. Niektóre z tych scen są całkowicie zgodne z intencjami producentów tych przedmiotów i mogłyby się zdarzyć podczas zwyczajnej dziecięcej zabawy. Inne, bardziej realistyczne nawiązują do znanych zdjęć wykonanych przez osoby aktywistyczne działające na rzecz zwierząt.
Dokumentuję rzeczywistość, zwracając uwagę na zjawiska, które z mojej radykalnej, wegańskiej perspektywy uważam za ważne. Opowiadam o tym, jak w świetle prawa, zgodnie z normami społecznymi, przy zachowaniu „czystego sumienia”, wykorzystujemy i krzywdzimy zwierzęta. Jak wciągnęliśmy je w nasze struktury społeczne, wyznaczając im miejsce najniższe w hierarchii, zmuszając do niewolniczej pracy albo używając jak zwykłych narzędzi.
To wykluczenie ich z kręgu naszej wspólnoty sprawia, że możemy je eksploatować i nadal czuć się „dobrymi ludźmi”.
Elwira Sztetner
Organizator: Fundacja Jak Malowana
Sfinansowano ze środków budżetowych Miasta Poznania